ulan2

 

 

1 kwietnia 1937 Brygada Kawalerii "Baranowicze" przemianowana została na Nowogródzką Brygadę Kawalerii. Brygada rozlokowana była na terenie Okręgu Korpusu Nr IX z wyjątkiem 3 Pułk Strzelców Konnych, który stacjonował w garnizonie Wołkowysk na terenie Okręgu Korpusu Nr III.

Organizacja pokojowa brygady w latach 1937-1939.

Dowództwo Nowogródzkiej Brygady Kawalerii w Baranowiczach

25 Pułk Ułanów Wielkopolskich w Prużanie

26 Pułk Ułanów Wielkopolskich im. Hetmana Wielkiego Litewskiego Jana Karola Chodkiewicza w Baranowiczach

27 Pułk Ułanów im. Króla Stefana Batorego w Nieświeżu

3 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego w Wołkowysku

9 Dywizjon Artylerii Konnej w Baranowiczach

9 Szwadron Pionierów w Baranowiczach

9 Szwadron Łączności w Baranowiczach

Szwadron Zapasowy 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich w Łukowie

Szwadron Zapasowy 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich w Łukowie

Szwadron Zapasowy 27 Pułku Ułanów w Łukowie

Szwadron Zapasowy 3 Pułku Strzelców Konnych w Wołkowysku

 

 

Udział w kampanii wrześniowej 1939

Nowogródzka BK pod dowództwem gen. bryg. Władysława Andersa została zmobilizowana 23 marca 1939 w wyniku mobilizacji alarmowej i wraz z 20 DP przetransportowana w rejon Sierpca i Płocka. Weszła w skład Armii "Modlin". 8 sierpnia brygada postawiona została w stan alarmu i skierowana nad granicę Prus Wschodnich w rejon Lidzbarka, gdzie jej zadaniem była osłona zachodniego skrzydła armii.

1 września broniła pozycji na zachód od Mławy przed niemiecką 217 Dywizją Piechoty gen. mjr. Richarda Baltzera. W dniach 2–3 września osłaniała zachodnie skrzydło armii pod Lidzbarkiem. 4 września wykonała udany odciążający atak na Petrykozy, gdzie zdobyła licznych jeńców i sprzęt. Po przełamaniu polskiej obrony pod Mławą rozpoczęła odwrót w kierunku Płocka. Tego samego dnia jej oddziały weszły w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. Władysława Andersa. Brygada została skierowana do obrony odcinka Wisły między Dobrzyniem a Czerwińskiem.

6 września gen. Anders został wezwany do Rembertowa, gdzie dowiedział się, że wraz ze swoją jednostką przechodzi pod rozkazy gen. Juliusza Rómmla – dowódcy tworzącej się Armii "Warszawa". 12 września Brygada dostała rozkaz uderzenia na Mińsk Mazowiecki. Natarcie ruszyło z Wiązowny 13 września wraz z Wołyńską Brygadą Kawalerii. 27 Pułk Ułanów po ciężkich walkach z niemiecką 11 Dywizją Piechoty gen. por. Maxa Bocka zdobył Maliszew (w ramach tej walki odbyła się jedna z pięciu szarż kawaleryjskich kampanii wrześniowej, w której wziął udział głównie pierwszy szwadron pułku; szarża załamała się pod ogniem niemieckich ckm, ale ułani pieszo w bardzo dramatycznym boju na bagnety zdobyli Maliszew), a 26 Pułk Ułanów Wielkopolskich dotarł do toru kolejowego i zatrzymał się. Odwodowy 25 Pułk Ułanów Wielkopolskich zdobył Grzechowiska. Ostatecznie atak został jednak zatrzymany wobec braku zapowiadanego wsparcia Armii "Modlin", a oddziały zawrócone. Ponieważ kawaleria nie byłaby przydatna do obrony Warszawy, gen. J. Rómmel nakazał GO gen. Andersa wycofanie się na południe.

Dotarłszy na Lubelszczyznę, Brygada podporządkowała się gen. Stefanowi Dąb-Biernackiemu, dowódcy Frontu Północnego. Po ciężkich walkach pod Tomaszowem Lubelskim w dniach 22–24 września tylko część Brygady zdołała przerwać się przez niemiecki pierścień okrążenia. Po przebiciu się przez pozycje niemieckie pod Krasnobrodem Brygada ruszyła w kierunku Lubaczowa, gdzie 27 Pułk Ułanów drugi raz w trakcie wojny wykonał nieudaną szarżę na stanowiska niemieckiego batalionu piechoty pod miejscowością Morańce. Poległo w niej lub odniosło rany 80 ułanów i oficerów. Zginęli dowódcy szwadronów rtm. Józef Kwieciński, por. Stefan Olszewski i mjr Włodzimierz Lizoń. Rankiem 27 września Niemcy uderzyli na brygadę siłami piechoty, artylerii i czołgów, powodując rozproszenie się kawalerii po okolicznych lasach.

Organizacja wojenna i obsada personalna brygady 1 września 1939

W nawiasach podano nazwy jednostek mobiliujących.

Kwatera Główna Nowogródzkiej Brygady Kawalerii

Dowództwo (pod względem materiałowym 26 Pułk Ułanów Wielkopolskich)

dowódca – gen. bryg. Władysław Anders (do 11 IX 1939)

zastępca dowódcy – płk kaw. Kazimierz Żelisławski (12-24 IX 1939 dowódca brygady)

oficer ordynansowy - rtm. Olgierd Ślizień

szef służby sprawiedliwości - kpt. aud. Bolesław Teodor Stypułkowski

 

  • Sztab
    • szef sztabu - mjr dypl. Adam Sołtan
    • oficer operacyjny - kpt. dypl. Paweł Gil
    • pomocnik oficera operacyjnego - rtm. rtm. Władysław Zgorzelski
    • oficer informacyjny - por. dypl. Zbigniew Kiedacz
    • pomocnik oficera informacyjnego - por. obs. Wacław Zacharewicz (poległ 23 IX)
    • dowódca łączności - Jan Zbigniew Trojanowski
    • kwatermistrz – kpt. dypl. Tadeusz Bartoszewski
    • naczelny lekarz - kpt. dr med. Bolesław Tomaszewski
    • naczelny lekarz weterynarii - kpt. lek. wet. Aleksander Zbigniew Hollitscher
    • oficer transportowy - rtm. rez. Alfred Reliszko
    • komendant Kwatery Głównej – mjr st. spocz. Włodzimierz Lizoń (poległ 26 IX)
  • Szwadron Sztabowy (Dowództwo Now. BK)
    • dowódca – rtm. Zygmunt Lassota
    • Pluton Gospodarczy - ppor. rez. Ignacy Prusakiewicz (poległ 26 IX)
  • Poczta Polowa nr 178 (mobilizowana w Białymstoku przez Dyrekcję Okręgu Poczt i Telegrafu Warszawa)
    • dyrektor - NN
  • Sąd Polowy nr 49 (Dowództwo Now. BK)
    • szef – kpt. Bolesław Teodor Stypułkowski
  • 9 Samodzielny Pluton Karabinów Maszynowych (25 Pułk Ułanów Wielkopolskich)
    • dowódca – por. rez. Mieczysław Wiewiórowski

25 Pułk Ułanów Wielkopolskich

  • dowódca – płk Bohdan Kazimierz Stachlewski

26 Pułk Ułanów Wielkopolskich im. Hetmana Wielkiego Litewskiego Jana Karola Chodkiewicza

  • dowódca – płk dypl. Ludwik Tadeusz Schweizer

27 Pułk Ułanów im. Króla Stefana Batorego

  • dowódca – ppłk Józef Pająk

4 Pułk Strzelców Konnych Ziemi Łęczyckiej

9 Dywizjon Artylerii Konnej

  • dowódca – ppłk Tadeusz Erazm Rohoziński

91 Dywizjon Pancerny (4 Batalion Pancerny)

  • dowódca – mjr Antoni Śliwiński

5 Batalion Strzelców (III/32 Pułku Piechoty w Działdowie)

  • dowódca – mjr Piotr Perucki

89 Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa Typ "B" (9 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej)

  • dowódca – kpt. Janusz Klimontowicz (podporządkowana dowódcy 8 DP)

Szwadron Kolarzy Nr 9 (3 Pułk Strzelców Konnych)

  • dowódca – por. Leszek Edward Irzyłowski vel Iżyłowski

Szwadron Pionierów Nr 9 (26 Pułk Ułanów Wielkopolskich)

  • dowódca – rtm. Władysław Wojnikonis

Szwadron Łączności Nr 9 (26 Pułk Ułanów Wielkopolskich)

  • dowódca – kpt. Ryszard Aleksander Bajzert

Pluton Konny Żandarmerii Nr 9 (Pluton Żandarmerii Baranowicze)

  • dowódca – ppor. Adam Daszewski

Drużyna Parkowa Uzbrojenia nr 941 (9 Dywizjon Artylerii Konnej)

  • dowódca - NN

Park Intententury Typ II Nr 941 (26 Pułk Ułanów Wielkopolskich)

  • komendant - NN

Pluton Sanitarny Konny Nr 89 (3 Pułk Strzelców Konnych)

  • dowódca – kpt. dr Bolesław Tomaszewski

Kolumna Taborowa Kawalerii Jednokonna Typ I Nr 941 (25 Pułk Ułanów Wielkopolskich)
Kolumna Taborowa Kawalerii Jednokonna Typ I Nr 942 (25 Pułk Ułanów Wielkopolskich)
Kolumna Taborowa Kawalerii Jednokonna Typ I Nr 943 (Szwadron Zapasowy 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich)
Kolumna Taborowa Kawalerii Jednokonna Typ I Nr 944 (Szwadron Zapasowy 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich)
Kolumna Taborowa Kawalerii Jednokonna Typ I Nr 945 (Szwadron Zapasowy 27 Pułku Ułanów)

Kolumna Taborowa Kawalerii Jednokonna Typ I Nr 358 (3 Pułk Strzelców Konnych)
Warsztat Taborowy nr 344 (3 Pułk Strzelców Konnych)

Pododdziały przydzielone:

Jednostki podporządkowane dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX:

  • Ośrodek Zapasowy Nowogródzkiej BK "Łuków" w Łukowie (Szwadron Zapasowy 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich) Szwadron Marszowy Nr 1 (Szwadron Zapasowy 25 Pułku Ułanów Wielkopolskich)
    • dowódca - płk Włodzimierz Kownacki
  • Szwadron Marszowy Nr 2 (Szwadron Zapasowy 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich)
  • Szwadron Marszowy Nr 3 (Szwadron Zapasowy 27 Pułku Ułanów)
  • Szwadron Marszowy Nr 4 (3 Pułk Strzelców Konnych)
  • Uzupełnienie Marszowe 9 Szwadronu Kolarzy (3 Pułk Strzelców Konnych)
  • Uzupełnienie Marszowe 9 Szwadronu Pionierów (Szwadron Zapasowy 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich)
  • Uzupełnienie Marszowe 9 Szwadronu Łączności (Szwadron Zapasowy 26 Pułku Ułanów Wielkopolskich)